De wereld van Sofie is een heel spannend boek. Het is een irritant boek, omdat je het ondanks alle gebreken niet weg kunt leggen. De toonzetting waarmee het boek begint streek bij mij tegen de haren in: alleen de filosoof is volledig mens, omdat alleen de filosoof zich bezighoudt met wat belangrijk is in het leven. Kul natuurlijk. Maar goed, een roman over een meisje dat vlak voor haar vijftiende verjaardag een man leert kennen die haar de hele geschiedenis van de filosofie uit de doeken doet. De personages zijn niet erg geloofwaardig, maar dit is dan ook een ideeënroman, die behalve de geschiedenis van de worsteling met de grote vragen ook zelf een groot mysterie is. Een roman die zeer ingenieus -- en speels! -- in elkaar zit, en waarover ik hier maar niets zal verklappen.

Wat betreft de filosofie spreekt uit het boek een duidelijk bedoeling: het wil niet alleen een overzicht van de filosofie geven, maar ook de filosofie aanreiken als een middel om een bewuster, kritischer, en creatiever mens te worden. Om meer mens te worden. Als antistof tegen de talloze boeken over esoterische nonsense die als warme broodjes over de toonbank gaan aan een publiek dat alles slikt als zoete koek. Nergens over nadenkt. In dit boek wordt dan ook zeer fel tegen dat soort boeken uitgehaald. Wat is het dan jammer dat de filosofie in dit boek zelf zo kritiekloos wordt verteld. De leraar vertelt, en Sofie zuigt alles op. Er is nauwelijks discussie. Natuurlijk kun je niet zomaar de ideeën van de oude Grieken als onzin van de hand doen. Je moet die ideeën zien in de tijd waarin men leefde, en als onderdeel van de ontwikkeling van de menselijke cultuur. (En in hoeverre dit boek in z'n vereenvoudiging ook een correct beeld geeft van die filosofiegeschiedenis durf ik niet te zeggen.) Maar ook als het boek het heden nadert blijft het nogal kritiekloos. Het is echt bar en boos als het gaat over Freud. Alle verzinsels van Freud worden gebracht met een stelligheid alsof het de meest evidente waarheden zijn die je je maar zou kunnen indenken. Erg jammer.

Als het boek mij wou bekeren tot de filosofie dan is het daar beslist niet in geslaagd. Het beeld dat ik krijg van de filosofie is dat van de geschiedenis van mannen die allemaal Grootse Verhalen Over Het Zijn verzinnen en zo overtuigd zijn van zichzelf dat ze denken dat omdat zij dit hebben bedacht het dus wel waar moet zijn.

Maar een spannend boek, ja, De wereld van Sofie is dat zeker. Misschien moet je de filosofie ook als niet meer dan een spannend boek zien.