Jason Hickel — Less is More

Jason Hickel, Less is More — How Degrowth Will Save the World, 2020, 320 blz.
Gekocht: augustus 2023, Van der Velde 1
Uitgelezen: augustus 2023
★★★★★

Alles is de schuld van het kapitalisme.

Kapitalisme draait maar om één ding: de vermeerdering van kapitaal. Om aan die behoefte te voldoen is het nodig dat de economie altijd blijft groeien, exponentieel.

De geschiedenis van het kapitalisme gaat zo’n vijfhonderd jaar terug. Telkens zoeken machtigen naar nieuwe wegen om wat niet van hun is te gelde te maken. Het begon in West-Europa met de diefstal van de meenten. Daarna volgden kolonialisme, slavernij, de plundering van grondstoffen. De meest recente fase hier is de uitverkoop van publieke voorzieningen.

In het eerste deel van zijn boek beschrijft Jason Hickel zeer levendig deze geschiedenis. Hij laat zien wat de gevolgen zijn van het kapitalisme. Uitbuiting. Het vergroten van het verschil tussen arm en rijk. Vernietiging van bloeiende gemeenschappen omdat ze geen geld opleverden voor de kolonisators. Vernietiging van ecosystemen, leefgebieden. Massale uitsterving. Klimaatcatastrofe.

In het tweede deel van zijn boek beschrijft Jason Hickel hoe aan deze rampspoed een einde is te maken. Economische groei gaat gepaard met de groei van het gebruik van grondstoffen, en met de groei van de belasting voor mens, milieu en klimaat. Die groei moet stoppen. De grote economieën moeten fors krimpen. (Voor de armste landen is er nog ruimte voor groei.) En Hickel laat zien dat met forse economische krimp het toch mogelijk is een bloeiende samenleving op te bouwen.

Het probleem is, hoe zet je dit in gang? Ik zie zelf twee dingen die verandering onmogelijk maken. Ten eerste zouden in democratieën de bevolking massaal voor een andere koers moeten kiezen. Maar kiezers maken zelden verstandige keuzes. Ten tweede, kapitaal is macht. En het kapitaal zal al die macht gebruiken om het kapitalisme te laten voortbestaan.

Jason Hickel bespreekt in het laatste hoofdstuk hoe volgens hem een verandering tot stand zou moeten komen. Volgens hem is kapitalisme ondenkbaar zonder de filosofie van het dualisme, zoals dat geïntroduceerd is door Descartes. Het dualisme biedt een rechtvaardiging voor de uitbuiting en roofbouw door het kapitalisme. Volgens Hickel moeten we af van dat dualisme, en terug naar een wereldbeeld zoals het animisme. In een wereld waarin alles bezield is, alles leeft, en alles met elkaar verbonden is, is het ondenkbaar dat mensen doen wat het kapitalisme van hun verlangt.

Ik zie het niet gebeuren, zo’n verandering van denkwijze. Het kapitalisme is een ideologie even sterk als een religie. Die laat zich niet van de troon stoten. Ik voorzie dat het kapitalisme pas ten einde zal komen als de economieën waarin het kapitalisme domineert ineen storten, door de door het kapitalisme over zichzelf afgeroepen rampen. Helaas zal daarbij niet alleen het kapitalisme ten onder gaan.

Een helder en overtuigend betoog. Lees dit boek!